Qatili əfv etmək - əl-Bəqərə surəsi 178 - ci ayə

    14.08.2018
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصَاصُ فِي الْقَتْلَى الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَالْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَالْأُنْثَى بِالْأُنْثَى فَمَنْ عُفِيَ لَهُ مِنْ أَخِيهِ شَيْءٌ فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَأَدَاءٌ إِلَيْهِ بِإِحْسَانٍ ذَلِكَ تَخْفِيفٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَرَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدَى بَعْدَ ذَلِكَ فَلَهُ عَذَابٌ أَلِيم

 
“Ey iman gətirənlər! Öldürülənlərə görə qisas almaq sizə vacib edildi. Azad kəsə görə azad olandan, köləyə görə kölədən, qadına görə qadından qisas alın! Əgər qatil qardaşı (ölənin varisləri) tərəfindən (qanbahası müqabilində) bir şeylə əfv edilsə, onda insafla davranmalı və qanbahası ona müvafiq qaydada ödənilməlidir. Bu, Rəbbiniz tərəfindən bir yüngülləşdirmə və mərhəmətdir. Bundan sonra kim həddi aşsa, onun üçün ağrılı-acılı bir əzab vardır”
 

عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ، قَالَ : كَانَ مَنْ قَبْلَكُمْ يَقْتُلُونَ الْقَاتِلَ بِالْقَتِيلِ ، لاَ تُقْبَلُ مِنْهُ الدِّيَةُ ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ : {يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقِصَاصُ فِي الْقَتْلَى} إِلَى آخِرِ الْآيَةِ : {ذَلِكَ تَخْفِيفٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَرَحْمَةٌ} ، يَقُولُ : فَخَفَّفَ عَنْكُمْ مَا كَانَ عَلَى مَنْ قَبْلَكُمْ ، أَيِ الدِّيَةَ لَمْ تَكُنْ تُقْبَلُ ، فَالَّذِي يَقْبَلُ الدِّيَةَ فَذَلِكَ عَفْوٌ ، فَاتِّبَاعٌ بِالْمَعْرُوفِ ، وَيُؤَدِّي إِلَيْهِ الَّذِي عُفِيَ مِنْ أَخِيهِ بِإِحْسَانٍ.

 
Rəvayət edilir ki, İbn Abbas (Allah ondan razı olsun) demişdir: “Sizdən əvvəl yaşayanlar öldürülənə görə qatili öldürər və qanbahası qəbul etməzdilər. Bu səbəblə Allah bu ayəni nazil etdi: ”Ey iman gətirənlər! Öldürülənlərə görə qisas almaq sizə vacib edildi. Azad kəsə görə azad olandan, köləyə görə kölədən, qadına görə qadından qisas alın! Əgər qatil qardaşı (ölənin varisləri) tərəfindən (qanbahası müqabilində) bir şeylə əfv edilsə, onda insafla davranmalı və qanbahası ona müvafiq qaydada ödənilməlidir. Bu, Rəbbiniz tərəfindən bir yüngülləşdirmə və mərhəmətdir...” (əl-Bəqərə, 178). O dedi: “Allah sizdən əvvəlkilərdə qəbul edilməyən qanbahası hökmünü sizin üçün dəyişdirərək yüngülləşdirdi. Qanbahasını qəbul edən kəs (qatili) əfv etmiş sayılır. Qatil insafla davranaraq ölənin varislərinə qanbahasını müvafiq qaydada ödəməlidir”.
 
İbn Hibban, 6010; İbn Cərir “Cəmiul-Bəyən” 2/65. Şueyb əl-Arnavut isnadının səhih olduğunu bildirmişdir.
 

عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ، قَوْلِهِ {وَالأُنْثَى بِالأُنْثَى} وَذَلِكَ أَنَّهُمْ كَانُوا لاَ يَقْتُلُونَ الرَّجُلَ بِالْمَرْأَةِ ، وَلَكِنْ يَقْتُلُونَ الرَّجُلَ بِالرَّجُلِ ، وَالْمَرْأَةَ بِالْمَرْأَةِ ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى : {النَّفْسُ بِالنَّفْسِ} فَجَعَلَ الأَحْرَارَ فِي الْقِصَاصِ سَوَاءً فِيمَا بَيْنَهُمْ فِي الْعَمْدِ رِجَالُهُمْ وَنِسَاؤُهُمْ فِي النَّفْسِ وَمَا دُونَ النَّفْسِ ، وَجَعَلَ الْعَبِيدَ مُسْتَوِينَ فِيمَا بَيْنَهُمْ فِي الْعَمْدِ فِي النَّفْسِ وَمَا دُونَ النَّفْسِ ، رِجَالُهُمْ ، وَنِسَاؤُهُمْ.

 
İbn Abbas (Allah ondan razı olsun) “Qadına görə qadından qisas alın!” (əl-Bəqərə, 178) ayəsi haqda belə demişdir: “Onlar qadının qətlinə görə kişini edam etmirdilər. Ancaq kişiyə görə kişini, qadına görə də qadını edam edirdilər. Bu səbəblə Uca Allah bu ayəni nazil etdi: “Biz Tövratda onlara yazıb buyurduq ki, cana can, gözə göz, buruna burun, qulağa qulaq, dişə diş, vurulmuş yaralara da yaralar qisas alınmalıdır...” (əl-Maidə, 45). Bununla Uca Allah qəsdən adam öldürməyə və xəsarət yetirməyə görə azad kişi ilə azad qadın arasında qisas almağı bərabərləşdirdi. Həmçinin, qəsdən adam öldürməyə və xəsarət yetirməyə görə qul kişi ilə qul qadın arasında da qisas almağı bərabərləşdirdi”.     
 
İbn Cərir ət-Tabəri “Cəmiul-Bəyən” 2/62, 2582; İbn Əbu Hatim “Təfsir” 1/294, 1578. Ali Nasr və əl-Hilali isnadının həsən olduğunu bildirmişlər.