Qiblənin dəyişdirilməsi - əl-Bəqərə surəsi 142 - 144 - cü ayələr

 
“Səfeh adamlar deyəcəklər: “Onları üz tutduqları qiblədən döndərən nə oldu?” De: “Məşriq də, məğrib də Allahındır. O, istədiyi kəsi doğru yola yönəldir!” Beləliklə Biz sizi orta bir ümmət etdik ki, siz insanlara şahid olasınız, peyğəmbər də sizə şahid olsun. Biz, əvvəl üz tutduğun qibləni ancaq ona görə təyin etdik ki, peyğəmbərin ardınca gedənləri üz döndərənlərdən fərqləndirək. Bu, Allahın doğru yola yönəltdiyi şəxslərdən başqa hamısına ağır gəldi. Allah sizin imanınızı puç etməz. Həqiqətən də, Allah insanlara qarşı Şəfqətlidir, Rəhmlidir. Biz sənin üzünün göyə tərəf çevrildiyini gördük və Biz səni razı qalacağın qibləyə tərəf döndərəcəyik. Sən üzünü Məscidulharama tərəf çevir! Harada olursunuzsa olun, üzünüzü ona tərəf çevirin! Şübhəsiz ki, Kitab verilənlər bunun öz Rəbbi tərəfindən gerçək olduğunu bilirlər. Allah onların etdiklərindən xəbərsiz deyildir”

 
Rəvayət edilir ki, Bəra ibn Azib (Allah ondan razı olsun) demişdir: “Peyğəmbər - salləllahu aleyhi və səlləm - on altı və ya on yeddi ay Beytüul-Məq­disə tərəf namaz qıldı. Peyğəmbər - salləllahu aleyhi və səlləm - çox istəyirdi ki, qiblə Kəbəyə tərəf ol­sun və Allah (bu xüsusda) ayə nazil etdi: “Biz sənin üzünün göyə tərəf çevrildiyini gördük...” (əl-Bəqərə, 144). Bundan sonra Peyğəmbər - salləllahu aleyhi və səlləm - Kəbəyə tərəf üz tutdu. Səfeh adamlar – yəhudilər dedi­lər: “On­ları üz tut­duqları qib­lədən dön­dərən nə oldu?” “De: “Məşriq də, məğrib də Alla­hın­dır. O, istə­diyi kəsi doğru yola yö­nəl­dir!” (əl-Bəqərə, 142). Peyğəmbərlə - salləllahu aleyhi və səlləm - birlikdə bir nəfər namaz qıldı və namazdan sonra (məs­ciddən) çıxdı və Beytul-Məqdisə tərəf üz tu­tub əsr namazını qılan ənsar­dan olan bir qövmün yanından keçərkən dedi: “Şahid­lik edirəm ki, mən Allahın el­çi­si ilə birlikdə namaz qıldım və o, üzünü Kəbə­yə tərəf tutmuşdu”. Onlar (bunu eşidən kimi) Kəbəyə tərəf çevrildilər”.
 
əl-Buxari, 384, 399; ət-Tirmizi, 341, İbn Macə, 1010; Əhməd, 18707, 18914; əd-Daraqutni, 1082.

 
Bəra ibn Azib (Allah ondan razı olsun) rəvayət edir ki, Pey­ğəm­bər – salləllahu aleyhi və səlləm – “Beytul-Məq­disə” (Qüdsə) tərəf namaz qılaraq tez-tez göyə baxıb Allahın əmrini gözləyirdi. Bu vaxt Uca Allah bu ayəni nazil etdi: “Biz sənin üzünün göyə tərəf çevrildiyini gördük və Biz səni razı qalacağın qibləyə tərəf döndərəcəyik. Sən üzünü Məscidulharama tərəf çevir!” (əl-Bəqərə, 144). Müsəlmanların bir qismi belə dedilər: “Ölüb gedənlərin Beytul-Məqdisə tərəf qıldıqları namazların necə ola­cağını bilsəydik?” Bu vaxt Uca Allah bu ayəni nazil etdi: “Allah sizin imanınızı puç etməz”. (əl-Bəqərə, 143). Səfehlər isə belə dedilər: “Bunları əvvəlki qiblədən döndərən nədir?” Bu vaxt Uca Allah bu ayəni nazil etdi: “Səfeh adamlar deyəcəklər: “Onları üz tutduqları qiblədən döndərən nə oldu?” De: “Məşriq də, məğrib də Allahındır. O, istədiyi kəsi doğru yola yönəldir!” (əl-Bəqərə, 142)”.
 
İbn Kəsir “Təfsir” 1/ 160, 453. Şeyx Muqbil səhih olduğunu bildirmişdir.
 

 
Bəra ibn Azib (Allah ondan razı olsun) rəvayət edir ki, Peyğəmbər – salləllahu aleyhi və səlləm - 16 və ya 17 ay Beytul-Məq­disə tərəf namaz qıldı. O, çox istəyirdi ki, qiblə Kəbəyə tərəf olsun. Bir gün o, camaatla bərabər əsr nama­zı­nı qıldı. Sonra onunla namaz qılmış səhabələrdən biri çıxdı, məsciddə namaz qı­lan və rüku halında olan bir qöv­mün yanından keçərkən dedi: “Allaha and olsun ki, Pey­ğəm­bərlə - salləllahu aleyhi və səlləm - birlikdə Məkkəyə tərəf namaz qıl­dım”. On­lar da namazda ikən Məkkəyə tərəf döndülər. Qiblə dəyişməmişdən qabaq namaz qılanların və artıq ölüb ge­dənlərin qıldıqları namazın necə olacağını bilmirdik. Uca Allah bu ayəni nazil etdi: “Allah sizin imanınızı puç etməz. Həqiqətən də, Allah insanlara qarşı Şəfqətlidir, Rəhmlidir”. (əl-Bəqərə, 143)”.
 
əl-Buxari, 4126, 4486; ət-Təyalisi, 1/ 85; İbn Səd “Təbəqat” 1/ 5; İbn Cərir ət-Tabəri “Cəmiul-Bəyən” 2/ 17.

 
Rəvayət edilir ki, İbn Abbas (Allah ondan razı olsun) demişdir: “Qurandan ilk hökmü ləğv (nəsx) edilən ayə qiblə ayəsidir. Bunun səbəbi odur ki, Allah Elçisi - salləllahu aleyhi və səlləm - Mədinəyə hicrət etdikdə, - şəhər əhalisinin əksəriyyəti yəhudilərdən idi -  Uca Allah ona Beytul-Məqdisin qiblə kimi təyin olunmasını əmr etdi. Yəhudilər buna görə sevindilər. Allah Elçisi - salləllahu aleyhi və səlləm - həmin qibləyə on və bir neçə ay müdddətində yönələrək (ibadət etdi). Allah Elçisi - salləllahu aleyhi və səlləm - İbrahimin yönəldiyi qibləni sevirdi. O, dua edərək göyə baxırdı. Bu səbəblə Uca Allah bu ayəni nazil etdi: “Biz sənin üzünün göyə tərəf çevrildiyini gördük və Biz səni razı qalacağın qibləyə tərəf döndərəcəyik. Sən üzünü Məscidulharama tərəf çevir! Harada olursunuzsa olun, üzünüzü ona tərəf çevirin!” (əl-Bəqərə, 144). Buna görə yəhudilər pərt oldular və belə dedilər: “Onları üz tutduqları qiblədən döndərən nə oldu?” (əl-Bəqərə, 142). Uca Allah da bu ayəni nazil etdi: “De: “Məşriq də, məğrib də Allahındır...” (əl-Bəqərə,142)”. O dedi: “Hansı səmtə yönəlsəniz, Allahın Üzü orada olar” (əl-Bəqərə, 115)”.     
 
İbn Cərir ət-Tabəri “Cəmiul-Bəyən” 1/ 399-400; h. 1835; İbn Əbu Hatim “ət-Təfsir” 1/ 248; h. 1329. Ali Nasr və əl-Hilali həsən olduğunu bildirmişdir.