Görmədikləri işlərə görə tərif olunmağı xoşlayanlar - Ali-İmran surəsi 188 - ci ayə

    03.10.2018
وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلَا تَكْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ وَاشْتَرَوْا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا فَبِئْسَ مَا يَشْتَرُونَ * لَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ يَفْرَحُونَ بِمَا أَتَوْا وَيُحِبُّونَ أَنْ يُحْمَدُوا بِمَا لَمْ يَفْعَلُوا فَلَا تَحْسَبَنَّهُمْ بِمَفَازَةٍ مِنَ الْعَذَابِ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيم

 
“O zaman Allah Kitab verilənlərlə əhd bağlayıb: "Siz o Kitabı mütləq insanlara aydınlaşdıracaqsınız və onu gizlətməyəcəksiniz!"– deyə buyurdu. Onlar isə bu əhdi qulaqardına vurub onu ucuz qiymətə satdılar. Onların bu alveri necə də pisdir! Törətdikləri əməllərdən fərəhlənən və etmədikləri işlərə görə tərif olunmağı xoşlayan kimsələrin əzabdan qurtulacaqlarını əsla güman etmə. Onlara acılı-ağrılı bir əzab hazırlanmışdır”
 

عَنْ أَبِى سَعِيدٍ الْخُدْرِىِّ - رضى الله عنه - أَنَّ رِجَالاً مِنَ الْمُنَافِقِينَ عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللَّهِ - صلى الله عليه وسلم - كَانَ إِذَا خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ - صلى الله عليه وسلم - إِلَى الْغَزْوِ تَخَلَّفُوا عَنْهُ ، وَفَرِحُوا بِمَقْعَدِهِمْ خِلاَفَ رَسُولِ اللَّهِ - صلى الله عليه وسلم - فَإِذَا قَدِمَ رَسُولُ اللَّهِ - صلى الله عليه وسلم - اعْتَذَرُوا إِلَيْهِ وَحَلَفُوا ، وَأَحَبُّوا أَنْ يُحْمَدُوا بِمَا لَمْ يَفْعَلُوا ، فَنَزَلَتْ {لاَ يَحْسِبَنَّ الَّذِينَ يَفْرَحُونَ} الآيَةَ

 
Əbu Səid əl-Xudri (Allah ondan razı olsun) rəvayət edir ki, Allah Elçisinin - salləllahu aleyhi və səlləm - dövründə Peyğəmbər - salləllahu aleyhi və səlləm - döyüşə çıxdıqda münafiqlərdən bəziləri ondan ayrılar və döyüşə getməyib ona müxalif olduqlarına sevinərdi­lər. Peyğəmbər - salləllahu aleyhi və səlləm - döyüşdən qayıtdıqda isə özlərinə bəraət qazan­dırmaq üçün bəha­nələr gətirər və and içər­­dilər. Üstəlik, görmədikləri işlərə görə tərif olunmağı se­vərdi­lər. (Elə buna görə də) bu ayə nazil oldu: “Törət­dikləri əməllərdən fərəhlə­nən və et­mə­­dikləri işlərə görə tərif olunmağı xoşlayan kimsə­lərin əzabdan qur­tula­caq­larını əsla güman etmə. Onlara acılı-ağrılı bir əzab hazırlanmışdır”. (Ali-İmran, 188)”.
 
əl-Buxari, 4567; Muslim, 2777, 4981.
 

أَنَّ عَلْقَمَةَ بْنَ وَقَّاصٍ أَخْبَرَهُ أَنَّ مَرْوَانَ قَالَ لِبَوَّابِهِ اذْهَبْ يَا رَافِعُ إِلَى ابْنِ عَبَّاسٍ فَقُلْ لَئِنْ كَانَ كُلُّ امْرِئٍ فَرِحَ بِمَا أُوتِىَ ، وَأَحَبَّ أَنْ يُحْمَدَ بِمَا لَمْ يَفْعَلْ ، مُعَذَّبًا ، لَنُعَذَّبَنَّ أَجْمَعُونَ . فَقَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ وَمَا لَكُمْ وَلِهَذِهِ إِنَّمَا دَعَا النَّبِىُّ - صلى الله عليه وسلم - يَهُودَ فَسَأَلَهُمْ عَنْ شَىْءٍ ، فَكَتَمُوهُ إِيَّاهُ ، وَأَخْبَرُوهُ بِغَيْرِهِ ، فَأَرَوْهُ أَنْ قَدِ اسْتَحْمَدُوا إِلَيْهِ بِمَا أَخْبَرُوهُ عَنْهُ فِيمَا سَأَلَهُمْ ، وَفَرِحُوا بِمَا أُوتُوا مِنْ كِتْمَانِهِمْ ، ثُمَّ قَرَأَ ابْنُ عَبَّاسٍ {وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ} كَذَلِكَ حَتَّى قَوْلِهِ {يَفْرَحُونَ بِمَا أَتَوْا وَيُحِبُّونَ أَنْ يُحْمَدُوا بِمَا لَمْ يَفْعَلُوا} .

 
Alqamə ibn Vəqqas rəvayət edir ki, bir dəfə Mərvan ibn Həkəm qapıda du­ran gözətçilərdən birinə: “Ey Rafi, get, İbn Abbas­dan soruş ki, törətdikləri əməl­lər­dən fərəh­lənən və etmədikləri işlərə görə tərif olun­mağı xoşlayan hər bir kə­sə əzab veriləcəkmi?” İbn Abbas (Allah ondan razı olsun) dedi: “Bu ayənin sizə nə aidiyyəti var ki?! İş burasındadır ki, Pey­ğəmbər - salləllahu aleyhi və səlləm - bir dəs­tə yəhudini çağırıb on­lar­dan bir mə­sələ barəsində soruş­duqda, onlar həqiqəti gizlədib, ona başqa cavabı ver­dilər. Onlar belə cavab verməklə tərif olunmaq istədilər, həm də həqiqəti giz­lət­diklə­rinə görə sevin­dilər”. Sonra İbn Abbas (Allah ondan razı olsun) bu ayələri oxudu: “O zaman Allah Kitab verilənlərlə əhd bağlayıb: "Siz o Kitabı mütləq insanlara aydınlaşdıracaqsınız və onu gizlətməyəcəksiniz!"– deyə buyurdu. Onlar isə bu əhdi qulaqardına vurub onu ucuz qiymətə satdılar. Onların bu alveri necə də pisdir! Törətdikləri əməllərdən fərəhlənən və etmədikləri işlərə görə tərif olunmağı xoşlayan kimsələrin əzabdan qurtulacaqlarını əsla güman etmə. Onlara acılı-ağrılı bir əzab hazırlanmışdır”. (Ali-İmran, 187-188)”.
 
əl-Buxari, 4568; Muslim, 2778; əl-Bəğavi “Təfsir” 1/553, 2/150; əl-Qurtubi “Təfsir” 4/306; ət-Tirmizi, 3014; əl-Hakim, 3171.
   
İbn Həcər əl-Asqalani (Allah ona rəhm etsin) demişdir: “Bu ayənin məhz Kitab Əhlinə aid edilməsinin mənası yoxdur. Belə ki, ayənin ümumi mənası etdikləri əməllərə görə se­vinən və görmə­dik­lə­ri işlərə görə tərif olunmağı sevən hər bir kimsəyə aid edilir”. (İbn Həcər “Fəthul-Bari” 9/302).