nəsihətlər

      Əxlaq - insanın daxili görünüşüdür. İnsanın zahiri görünüşü olduğu kimi daxili görünüşü də vardır. İnsanın görünüşü yaxşı və pis olduğu kimi onun əxlaqı da gözəl və pis ola bilir. Gözəl əxlaq dedikdə Qurani Kərimdə və Peyğəmbərin səhih hədislərində buyurulan bütün yaxşı keyfiyyətlər və əməllər nəzərdə tutulur. Pis əxlaq dedikdə isə Allahın və Onun rəsulunun qadağan etdiyi bütün günahlar nəzərdə tutulur. Nəvvas ibn Səman əl-Ənsari demişdir: “Allah Elçisindən salləllahu aleyhi və səlləm yaxşılıq və günah barəsində soruşdum. O buyurdu: “Yaxşılıq gözəl əxlaqdır.

      Pey­ğəmbər - salləllahu aleyhi və səlləm - demişdir: “Mənim və əvvəlki peyğəmbərlərin məsəli, gözəl və heyrətamiz bir ev tikmiş, lakin kərpicinin birini qoymamış bir kimsənin məsəlinə bənzəyir. Camaat bu evin yan-yörə­sindən keçir, ona təəccüb edir və deyirlər: “Nə üçün bura bir kərpic qoyul­mayıb?” Sonra Peyğəmbər davam edib dedi: “O kərpic mənəm və mən peyğəmbərlərin sonuncusuyam.” (əl-Buxari, 3535). 

Qurani Kərimdə və Muhəmməd peyğəmbərin (Ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun) səhih hədislərində Uca Allahın müəyyən əməlləri, sözləri və müəyyən xislətlərə sahib olan bəndələrini sevdiyi xəbər verilir. Onun bu haqda bizə xəbər verməsi bizim dərhal Onun sevdiyi həmin xislətlərə sahib olmağımız, Onun sevdiyi əməlləri etməyimiz və tez-tez Onun sevdiyi sözləri söyləməyimiz üçündür. Bunları yerinə yetirməklə biz Onun məhəbbətini qazana bilərik.

      Peyğəmbər demişdir: “Allah mərhəməti yüz hissədən ibarət etdi. Doxsan doqqu­zunu Özündə sax­layıb təkcə bir hissəsini yer üzünə endirdi. Məhz bunun sayəsində yaradılanlar bir-birinə rəhm edir. Hətta, at öz balasını tapdala­masın deyə ayaqlarını yuxarı qaldırır.” (əl-Buxari, 6000).
      Həmçinin, Peyğəmbər demişdir: "Yerdəkilərə rəhm edin ki, səmada olan da sizə rəhm etsin!"

Peyğəmbər - ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun - demişdir: “Bir nəfər: “Mən müt­ləq sədəqə verəcəyəm”– dedi, sonra da (verəcəyi) sədəqəni götürüb evdən çıx­dı və özü də bilmədən onu bir oğruya verdi. Səhər açıldıqda insanlar: “Oğ­ru­ya sədəqə veril­mişdir”– deyə danışmağa başladılar.
Bu adam: “Allahım, həmd Sənə məxsusdur! Mən yenə sədəqə verəcəyəm”– dedi, sonra verəcəyi sədəqəni götürüb evdən çıxdı və bilmədən onu zinakar bir qadına verdi. Səhər açıl­dıq­da insanlar: “Bu gecə zinakar qadına sədəqə verilmişdir”– deyə danışmağa baş­ladılar.

Cabir ibn Abdullah demişdir: “Peyğəmbər - ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun - yatmış ikən mələklər onun yanına gəldilər. Onlardan bəzisi: “O yatıb”– dedi, bəzisi isə: “Onun gözləri yatsa da, qəlbi oyaqdır”– dedi. Sonra onlar dedilər: “Bu dostunuz barədə yaxşı bir misal çəkmək olar, gətirin o misalı.” Bəziləri: “O yatıb”– dedilər, bəziləri də: “Onun gözləri yatsa da, qəlbi oyaqdır”– dedilər. Sonra mələklər dedilər: “Onun halı bir ev tikib içində ziyafət verən və insanları yeməyə dəvət edən kimsənin halına bənzəyir.

Allahın Peyğəmbəri salləllahu aleyhi və səlləm demişdir: “Sizdən əvvəlki ümmətlərdən bir kişi doxsan doqquz adam öldürdü. Dünyada ən çox bilənin kim olduğunu soruşdu və ona bir rahibi göstərdilər. Onun yanına gəlib belə dedi: “Mən doxsan doqquz adam öldürmüşəm”. Həmçinin, soruşdu: “Buna tövbə varmı?” O dedi: “Xeyr!” Həmin adam rahibi də öldürərək bununla sayı yüzə tamamladı. Sonra dünyada ən çox bilənin kim olduğunu soruşdu və ona bir alimi göstərdilər. Onun yanına gəlib yüz adam öldürdüyünü dedi. Həmçinin, soruşdu: “Buna tövbə varmı?” O dedi: “Bəli!

İbn Abbas demişdir: “Bir gün Allah Elçisi - salləllahu aleyhi və səlləm - mənə buyurdu: “Oğul, gəl sənə bəzi şeyləri öyrədim. Allahı qoru, Allah da səni qorusun. Allahı qorusan, Onu qarşında taparsan. İstədikdə, yalnız Allahdan istə, kömək dilədikdə, yalnız Allahdan kömək dilə. Bil ki, insanlar sənə fayda vermək üçün bir yerə toplansalar belə, sənə Allahın yazdığından başqa bir fayda verə bilməzlər. Həmçinin sənə zərər vermək üçün bir yerə toplansalar belə, sənə Allahın yazdığından başqa bir zərər verə bilməzlər.

Peyğəmbər - ona və ailəsinə Allahın salavatı və salamı olsun - demişdir: “Müsəlmanların, yəhudilərin və nəsranilərin misalı, müəyyən zəhmət haqqı müqabilində səhərdən gecəyə qədər işlərini görəcək işçilər tutmuş bir nəfərin misalı kimidir. Onlar günortayadək onun üçün işlədikdən sonra dedilər: “Sənin bizə vəd etdiyin zəhmət haqqına ehtiyacımız yoxdur. Qoy etdiklərimiz də heç olsun.” Adam onlara: “Belə etməyin! Qalan işinizi tamamlayın və zəhmət haqqınızı tam olaraq alın”– dedi. Onlar isə bundan imtina etdilər və onu tərk edib getdilər.

Küləklər əsdikdə, dəniz dalğalandıqda, gəmidə olanlar çağırır: Ya Allah! Səhrada yol azdıqda, karvan çətinliyə düşdükdə, yolçular çağırır: Ya Allah! Müsibət gəldikdə, bədbəxtlik üz verdikdə, mübtəla olan çağırır: Ya Allah! İstəyənlərin üzünə bütün qapılar bağlandıqda, üzlər qaraldıqda, onlar çağırır: Ya Allah! Taqət qalmadıqda, çıxış yolu tapmadıqda, iplər kəsilib ümidlər üzüldükdə, onlar çağırır: Ya Allah! Yer üzü öz genişliyinə baxmayaraq dar gəldikdə, ürəklər tıncıxıb kədərdən sıxıldıqda, onlar çağırır: Ya Allah!