islamın əsasları

əl-Hə’di sözü düzgün, doğru olan deməkdir. əl-Hə’di olan Allah, istədiyini doğru yola yönəldir. Əgər Allah hidayət verməzsə, heç kəs doğru yola gələ bilməz. Uca Allah öz sevimli Peyğəmbərinə belə buyurur:
“Şübhəsiz ki, sən istədiyini doğru yola yönəldə bilməzsən. Amma Allah istədiyini doğru yola yönəldir. O, doğru yolda olanları da daha yaxşı tanıyır” (əl-Qasəs, 56).
Həmçinin, Uca Allah Cənnət əhlinin əbədi səadətə qovuşmalarına görə yalnız Allaha minnətdar olaraq həmd-səna etmələrini xəbər verir:

əl-Həmid sözü təriflənən, həmd edilən deməkdir. əl-Həmid olan Allah, məxluqlarının yanında həmd ediləndir. Həmd məzəmmət etməyin əksidir.

Həmd etməklə mədh etməyin fərqi

Həmd etmək yaxşılıq etdiyinə görə yaxşılıq edəni sevərək və ucaldaraq onun xeyirxahlığını bildirməkdir. Mədh etmək isə sadəcə xeyirxahlığı bildirməkdən ibarətdir.

əş-Şəkur sözü təşəkkür edən deməkdir. əş-Şəkur olan Allah, bəndələrinin etdiyi şükürün əvəzini verəndir. Şükür yaxşılıq etdiyinə görə yaxşılıq edəni tərifləməkdir.     

əl-Bəri sözü var edən, xəlq edən deməkdir. əl-Bəri hər şeyi icad edən, hər şeyi xəlq edəndir. əl-Bəri olan Allah, məxluqlarını fərqli yaradan və onları bir-birinə uyğun olaraq qurandır. Uca Allah buyurur:
“Yeddi göyü təbəqələr şəklində quran Odur. Sən Mərhəmətli Allahın yaratdığında qətiyyən bir uyuşmazlıq tapmazsan. Bir başını qaldırıb göyə diqqət yetir, heç onda bir çat görürsənmi?" (əl-Mülk, 3).

əz-Zahir sözü aydın olan, həmçinin yardım edən, qalib gələn deməkdir. əz-Zahir olan Allah hər şeydən uca və hər şeyə qalib gələndir. Ondan üstün heç nə yoxdur.
əl-Batin sözü isə əz-Zahir sözünün tam əksidir. əl-Batin sözü gizli olan deməkdir. əl-Batin olan Allah bütün məxluqlara eyni dərəcədə yaxın olan, hər şeyin iç üzünü biləndir. əl-Batin bütün sirləri, gizli olan işləri dəqiqliyi ilə biləndir. Allahın əz-Zahir və əl-Batin adları Qurani-Kərimdə bir dəfə zikr edilir. Uca Allah buyurur:  

əl-Avvəl sözü birinci, əvvəl olan deməkdir. əl-Avvəl olan Allah başlanğıcı olmadığı halda hər şeydən əvvəl olandır. Nə Ondan əvvəl, nə də Onunla yanaşı heç bir şey mövcud olmamışdır. 
əl-Axir sözü isə əl-Avvəl sözünün tam əksidir. əl-Axir sonu olmadığı halda axırıncı, əbədi olandır. əl-Axir hər şey məhv olandan sonra əbədi qalandır. Uca Allah buyurur: “Yer üzündə olan hər kəs ölümə məhkumdur. Ancaq Rəbbinin əzəmətli və kəramətli Üzü əbədidir” (ər-Rahmən, 26-27).
Allahın əl-Avvəl və əl-Axir adları Qurani-Kərimdə bir dəfə zikr edilir. Uca Allah buyurur:  

əl-Vədud sözü sevən, arzu edən deməkdir. Allahın əl-Vədud adı Qurani-Kərimdə iki dəfə zikr edilir. Uca Allah Qurani-Kərimdə Şueyb peyğəmbərin öz qövmünə belə buyurduğunu xəbər verir: “Rəbbinizdən bağışlanma diləyin, sonra Ona tövbə edin. Həqiqətən, Rəbbim Rəhmlidir, Sevəndir (əl-Vədud)!” (Hud, 90).

əs-Səmi´ sözü eşidən deməkdir. Uca Allah bəndələrinin gizli və aşkar danışıqlarını eşidir. Allahın əs-Səmi´ adı Qurani-Kərimdə qırx beş dəfə zikr edilir. Uca Allah buyurur: “Həqiqətən, özlərinə bir dəlil gəlmədən Allahın ayələri barəsində mübahisə edənlərin ürəklərində böyüklük iddiasından başqa bir şey yoxdur. Onlar heç vaxt buna çatmayacaqlar. Sən Allaha sığın! Həqiqətən, O, Eşidəndir, Görəndir” (Ğafir, 56).

əl-Həlim sözü mülayim olan, yumşaq davranan deməkdir. Allahın əl-Həlim adı Qurani-Kərimdə on bir dəfə zikr edilir. Uca Allah buyurur:
“Yeddi göy, yer və onlarda olanlar Ona təriflər deyir. Elə bir şey yoxdur ki, həmd ilə Ona tərif deməsin, lakin siz onların tərifini anlamazsınız. Həqiqətən, O, Həlimdir, Bağışlayandır” (İsra, 44).
Həmçinin buyurur: “Həqiqətən, Allah göyləri və yeri tərpənməsinlər deyə, tutub saxlayır. Əgər tərpənsələr, Ondan başqa onları heç kəs tutub saxlaya bilməz. Həqiqətən də, O, Həlimdir, Bağışlayandır” (Fatir, 41).